-0,52%
0,00%
3,73%13.01.2009.Municipalne obveznice
Osnovna uloga finansijskog tržišta, poznato je, jeste da omogući efikasnu alokaciju nacionalnog bogatstva kroz direktnu ili indirektnu komunikaciju između subjekata koji raspolažu viškovima finansijskih sredstava – investitora, i subjekata koji u funkciji apsorbovanja pomenutih viškova emituju različite vrste finansijskih instrumenata. Sposobnost privlačenja kapitala direktno je povezana sa visinom prinosa koji investitori očekuju ulaganjem u određeni finansijski instrument. Visina prinosa direktno je proporcionalna stepenu rizika koji nosi ulaganje u određeni finansijski instrument. Drugim rečima, što je viši rizik, viši je i potencijalni prinos na uložena sredstva.
Investitori sa izraženijom sklonošću ka riziku, investiraće u akcije, dok će oni u čijem su fokusu manje rizična ulaganja svoja sredstva plasirati u obveznice, koje nose fiksni prihod, za razliku od akcija kod kojih prihod može značajno da varira u kratkom vremenskom intervalu.
Emitovanje akcija predstavlja ekskluzivno pravo korporativno ustrojenih preduzeća, dok pravo na emitovanje dužničkih instrumenata polaže znatno širi spektar subjekata, uključujući i korporacije.
Obveznice mogu u funkciji pribavljanja finansijskih sredstava emitovati državni organi, organi lokalnih samouprava, korporacije itd.
U većini zemalja razvijenog sveta, izgradnja važnijih infrastrukturnih objekata najčešće se finansira sredstvima prikupljenim emitovanjem posebne vrste dužničkih instrumenata – municipalnih obveznica, dok je u našoj zemlji model finansiranja razvojnih projekata (nacionalnih i lokalnih) uglavnom baziran na sredstvima iz budžeta, donacijama, samodoprinosu i bankarskim kreditima.
Municipalne obveznice su dužničke hartije od vrednosti koje emituju organi lokalne samouprave, gradovi, okruzi, opštine i njihovi organi. Ova vrsta dugoročnih dužničkih hartija od vrednosti izdaje se, u najvećem broju slučajeva, radi pribavljanja sredstava za finansiranje dugoročnih kapitalnih investicija.
Nastale su u SAD još tokom XVIII veka. Prva zvanična emisija municipalnih obveznica registrovana je 1812. godine u Njujorku. Emitovane su radi obezbeđenja sredstava za finansiranje izgradnje Erie kanala. Nakon ovoga, u SAD sledi ekspanzija emitovanja municipalnih obveznica. Primera radi, 1843. godine američki gradovi su za potrebe finansiranja izgradnje saobraćajne infrastrukture emitovali municipalne obveznice u vrednosti od oko 25 miliona dolara.
Municipalne obveznice danas predstavljaju jedan od najčešće primenjivanih modela finansiranja kapitalnih projekata lokalnog karaktera, kako u najrazvijenijim zemljama sveta, tako i u zemljama u našem najbližem okruženju. Navedimo primere iz Hrvatske i Republike Srpske. Hrvatski gradovi Rijeka, Zadar i Split emitovanjem ove vrste dužničkih instrumenata prikupili su u poslednjih nekoliko godina značajna sredstva za finansiranje obnove gradskih saobraćajnica, izgradnje bazena, sportskih dvorana isl. Nedavno je municipalne obveznice emitovao i grad Banja Luka u Republici Srpskoj. Sredstva prikupljena emitovanjem obveznica (oko 9 miliona EUR) biće iskorišćena za izgradnju mosta preko reke Vrbas.
Izdavanjem obveznica lokalna vlast pozajmljuje sredstva od investitora i obavezuje se da će mu vratiti pozajmljenu glavnicu sa pripadajućim kamatama. Kamata se obično isplaćuje periodično, najčešće polugodišnje, dok se glavnica u najvećem broju slučajeva isplaćuje o roku dospeća, a moguća je i periodična isplata.
Organi lokalne samouprave se zadužuju na teret budućih prihoda koji se mogu očekivati eksploatacijom objekata u koje se ulaže ili na osnovu fiskalnih prihoda koje lokalni organi očekuju u budućnosti.
Sa aspekta investitora, osnovna prednost municipalnih obveznica u odnosu na druge dužničke hartije od vrednosti ogleda se u tome što se ova vrsta obveznica smatra relativno nerizičnom jer kao osnovnu garanciju ima fiskalne prihode kojima, po definiciji, svaka lokalna samouprava raspolaže. Obezbeđenje ove vrste obveznica nalazi se i u prihodu koji sam finansirani objekat obezbeđuje, a nisu retki slučajevi ni drugih vidova garancija ovih hartija od vrednosti. Takođe, prisutno je i dobro poznavanje izdavaoca, jer svaki lokalni organ vlasti ima određeni stepen društvene odgovornosti i permanentnu izloženost javnosti, koja ga čini pogodnim za analiziranje prilikom donošenja investicionih odluka. Sa druge strane, projekti koji se finansiraju emitovanjem ovakve vrste obveznica predstavljaju napredak u standardu življenja u toj lokalnoj zajednici, pa i sa te strane postoji zainteresovanost investitora, i to poreskih obveznika sa te teritorije (projekti tipa razvoja vodovodne mreže, prerade otpada, izgradnje mostova i druge saobraćajne infrastrukture, izgradnje kapitalnih objekata isl.). Oni u tim slučajevima imaju dvostruku korist, jer osim prihoda koji ostvaruju investiranjem u hartije od vrednosti imaju i dobitak u poboljšanju uslova života.
Jedna od najatraktivnijih karakteristika municipalnih obveznica u svetu je njihovo izuzeće iz poreskog tretmana. Drugim rečima, transakcije ovim instrumentom su bez poreskog opterećenja, što isključuje i porez na dobit koja se ostvaruje u trgovanju. To je vrlo efikasan mehanizam kojim država stimuliše lokalne zajednice da samostalno pribavljaju sredstva koja su im neophodna, sa jedne strane, dok sa druge izuzimanje poreskih troškova bitno utiče na rast tražnje ovog finansijskog instrumenta i u situacijama kada su njegovi prinosi niži od prinosa nekih drugih finansijskih instrumenata koji nemaju izuzeće od plaćanja poreza. Na ovaj način stimulisana tražnja, otvara mogućnost lokalnim vlastima da pribavljaju novac ili kapital na tržištu po najpovoljnijim uslovima.
Atraktivnost ove vrste hartije od vrednosti se ogleda i u tome što potencijalni investitor može trgovati tom hartijom i na sekundarnom tržištu, odnosno može u svakom trenutku prodati, odnosno ponovo kupiti datu hartiju i na taj način pokušati ostvariti kapitalnu dobit kroz razliku u ceni.
Prilikom donošenja odluke o investiranju u dužničke hartije od vrednosti, uključujući i municipalne obveznice, investitori značajnu pažnju pridaju analizi sigurnosti naplate svojih potraživanja, odnosno sposobnosti subjekta koji je emitovao obveznice da o roku izmiri svoje obaveze. Veliki broj obveznica rangiran je prema riziku, od strane specijalizovanih institucija – rejting agencija, među kojima su najpoznatije Moody’s Investors Service, Standard & Poor’s i Fitch Ratings.
Prema domaćem zakonu koji reguliše javni dug, u municipalne obveznice mogu investirati isključivo država i finansijske institucije (banke, osiguravajuća društva i penzijski i investicioni fondovi). I u svetu, u ovu vrstu dužničkih hartija od vrednosti investiraju navedene institucije, ali je činjenica da se tražnja za ovim hartijama od vrednosti ponekad javlja i na strani retail sektora, posebno u slučaju manje nominalne vrednosti obveznica, što domaća regulativa ne omogućava.
Do sada se nijedna opština u našoj zemlji nije odlučila da sredstva za finansiranje izgradnje nekog kapitalnog projekta obezbedi emitovanjem municipalnih obveznica. Razlog se može pronaći u postojanju nekoliko ograničenja, pre svega, u zakonskoj regulativi. Naime, Republika Srbija je danas jedina zemlja u Evropi u kojoj jedinice lokalne samouprave nemaju pravo svojine nad sredstvima koja koriste. Zakonom o sredstvima u svojini Republike Srbije, koji je donet 1995. godine, uspostavljen je centralizovan sistem upravljanja imovinom gradova i opština, oduzimajući im pravo raspolaganja, uz isticanje Republike Srbije kao jedinog svojinskog titulara. Primena pomenutog zakona dovodi do smanjenja efikasnosti korišćenja državne imovine i, posebno, do ograničenja mogućnosti lokalne samouprave da ulaže u razvoj i modernizaciju infrastrukture i lokalni ekonomski razvoj kroz emitovanje dužničkih hartija od vrednosti. U tom smislu, neophodno je doneti Zakon o javnoj svojini kojim će se uvećati manevarski prostor lokalnih samouprava za dinamiziranje rasta i razvoja, baziranog na sredstvima pribavljenim emitovanjem municipalnih obveznica.
Investitori sa izraženijom sklonošću ka riziku, investiraće u akcije, dok će oni u čijem su fokusu manje rizična ulaganja svoja sredstva plasirati u obveznice, koje nose fiksni prihod, za razliku od akcija kod kojih prihod može značajno da varira u kratkom vremenskom intervalu.
Emitovanje akcija predstavlja ekskluzivno pravo korporativno ustrojenih preduzeća, dok pravo na emitovanje dužničkih instrumenata polaže znatno širi spektar subjekata, uključujući i korporacije.
Obveznice mogu u funkciji pribavljanja finansijskih sredstava emitovati državni organi, organi lokalnih samouprava, korporacije itd.
U većini zemalja razvijenog sveta, izgradnja važnijih infrastrukturnih objekata najčešće se finansira sredstvima prikupljenim emitovanjem posebne vrste dužničkih instrumenata – municipalnih obveznica, dok je u našoj zemlji model finansiranja razvojnih projekata (nacionalnih i lokalnih) uglavnom baziran na sredstvima iz budžeta, donacijama, samodoprinosu i bankarskim kreditima.
Municipalne obveznice su dužničke hartije od vrednosti koje emituju organi lokalne samouprave, gradovi, okruzi, opštine i njihovi organi. Ova vrsta dugoročnih dužničkih hartija od vrednosti izdaje se, u najvećem broju slučajeva, radi pribavljanja sredstava za finansiranje dugoročnih kapitalnih investicija.
Nastale su u SAD još tokom XVIII veka. Prva zvanična emisija municipalnih obveznica registrovana je 1812. godine u Njujorku. Emitovane su radi obezbeđenja sredstava za finansiranje izgradnje Erie kanala. Nakon ovoga, u SAD sledi ekspanzija emitovanja municipalnih obveznica. Primera radi, 1843. godine američki gradovi su za potrebe finansiranja izgradnje saobraćajne infrastrukture emitovali municipalne obveznice u vrednosti od oko 25 miliona dolara.
Municipalne obveznice danas predstavljaju jedan od najčešće primenjivanih modela finansiranja kapitalnih projekata lokalnog karaktera, kako u najrazvijenijim zemljama sveta, tako i u zemljama u našem najbližem okruženju. Navedimo primere iz Hrvatske i Republike Srpske. Hrvatski gradovi Rijeka, Zadar i Split emitovanjem ove vrste dužničkih instrumenata prikupili su u poslednjih nekoliko godina značajna sredstva za finansiranje obnove gradskih saobraćajnica, izgradnje bazena, sportskih dvorana isl. Nedavno je municipalne obveznice emitovao i grad Banja Luka u Republici Srpskoj. Sredstva prikupljena emitovanjem obveznica (oko 9 miliona EUR) biće iskorišćena za izgradnju mosta preko reke Vrbas.
Izdavanjem obveznica lokalna vlast pozajmljuje sredstva od investitora i obavezuje se da će mu vratiti pozajmljenu glavnicu sa pripadajućim kamatama. Kamata se obično isplaćuje periodično, najčešće polugodišnje, dok se glavnica u najvećem broju slučajeva isplaćuje o roku dospeća, a moguća je i periodična isplata.
Organi lokalne samouprave se zadužuju na teret budućih prihoda koji se mogu očekivati eksploatacijom objekata u koje se ulaže ili na osnovu fiskalnih prihoda koje lokalni organi očekuju u budućnosti.
Sa aspekta investitora, osnovna prednost municipalnih obveznica u odnosu na druge dužničke hartije od vrednosti ogleda se u tome što se ova vrsta obveznica smatra relativno nerizičnom jer kao osnovnu garanciju ima fiskalne prihode kojima, po definiciji, svaka lokalna samouprava raspolaže. Obezbeđenje ove vrste obveznica nalazi se i u prihodu koji sam finansirani objekat obezbeđuje, a nisu retki slučajevi ni drugih vidova garancija ovih hartija od vrednosti. Takođe, prisutno je i dobro poznavanje izdavaoca, jer svaki lokalni organ vlasti ima određeni stepen društvene odgovornosti i permanentnu izloženost javnosti, koja ga čini pogodnim za analiziranje prilikom donošenja investicionih odluka. Sa druge strane, projekti koji se finansiraju emitovanjem ovakve vrste obveznica predstavljaju napredak u standardu življenja u toj lokalnoj zajednici, pa i sa te strane postoji zainteresovanost investitora, i to poreskih obveznika sa te teritorije (projekti tipa razvoja vodovodne mreže, prerade otpada, izgradnje mostova i druge saobraćajne infrastrukture, izgradnje kapitalnih objekata isl.). Oni u tim slučajevima imaju dvostruku korist, jer osim prihoda koji ostvaruju investiranjem u hartije od vrednosti imaju i dobitak u poboljšanju uslova života.
Jedna od najatraktivnijih karakteristika municipalnih obveznica u svetu je njihovo izuzeće iz poreskog tretmana. Drugim rečima, transakcije ovim instrumentom su bez poreskog opterećenja, što isključuje i porez na dobit koja se ostvaruje u trgovanju. To je vrlo efikasan mehanizam kojim država stimuliše lokalne zajednice da samostalno pribavljaju sredstva koja su im neophodna, sa jedne strane, dok sa druge izuzimanje poreskih troškova bitno utiče na rast tražnje ovog finansijskog instrumenta i u situacijama kada su njegovi prinosi niži od prinosa nekih drugih finansijskih instrumenata koji nemaju izuzeće od plaćanja poreza. Na ovaj način stimulisana tražnja, otvara mogućnost lokalnim vlastima da pribavljaju novac ili kapital na tržištu po najpovoljnijim uslovima.
Atraktivnost ove vrste hartije od vrednosti se ogleda i u tome što potencijalni investitor može trgovati tom hartijom i na sekundarnom tržištu, odnosno može u svakom trenutku prodati, odnosno ponovo kupiti datu hartiju i na taj način pokušati ostvariti kapitalnu dobit kroz razliku u ceni.
Prilikom donošenja odluke o investiranju u dužničke hartije od vrednosti, uključujući i municipalne obveznice, investitori značajnu pažnju pridaju analizi sigurnosti naplate svojih potraživanja, odnosno sposobnosti subjekta koji je emitovao obveznice da o roku izmiri svoje obaveze. Veliki broj obveznica rangiran je prema riziku, od strane specijalizovanih institucija – rejting agencija, među kojima su najpoznatije Moody’s Investors Service, Standard & Poor’s i Fitch Ratings.
Prema domaćem zakonu koji reguliše javni dug, u municipalne obveznice mogu investirati isključivo država i finansijske institucije (banke, osiguravajuća društva i penzijski i investicioni fondovi). I u svetu, u ovu vrstu dužničkih hartija od vrednosti investiraju navedene institucije, ali je činjenica da se tražnja za ovim hartijama od vrednosti ponekad javlja i na strani retail sektora, posebno u slučaju manje nominalne vrednosti obveznica, što domaća regulativa ne omogućava.
Do sada se nijedna opština u našoj zemlji nije odlučila da sredstva za finansiranje izgradnje nekog kapitalnog projekta obezbedi emitovanjem municipalnih obveznica. Razlog se može pronaći u postojanju nekoliko ograničenja, pre svega, u zakonskoj regulativi. Naime, Republika Srbija je danas jedina zemlja u Evropi u kojoj jedinice lokalne samouprave nemaju pravo svojine nad sredstvima koja koriste. Zakonom o sredstvima u svojini Republike Srbije, koji je donet 1995. godine, uspostavljen je centralizovan sistem upravljanja imovinom gradova i opština, oduzimajući im pravo raspolaganja, uz isticanje Republike Srbije kao jedinog svojinskog titulara. Primena pomenutog zakona dovodi do smanjenja efikasnosti korišćenja državne imovine i, posebno, do ograničenja mogućnosti lokalne samouprave da ulaže u razvoj i modernizaciju infrastrukture i lokalni ekonomski razvoj kroz emitovanje dužničkih hartija od vrednosti. U tom smislu, neophodno je doneti Zakon o javnoj svojini kojim će se uvećati manevarski prostor lokalnih samouprava za dinamiziranje rasta i razvoja, baziranog na sredstvima pribavljenim emitovanjem municipalnih obveznica.
%